Wypracowanie prawidłowej komunikacji z uczniem to nie lada wyzwanie dla nauczyciela. Jak znaleźć balans między postawą zbyt surową, w której nie ma poszanowania granic ucznia a postawą zbyt uległą, w której to uczniowie nie szanują granic nauczyciela?
Spis treści:
Asertywny nauczyciel, czyli jaki?
Ludzkie zachowania można sprawnie wpasować w 3 typy: agresywne, uległe lub asertywne. Zachowania uległe i agresywne to te najbardziej instynktowne, impulsywne, pojawiające się, gdy nie poddajemy refleksji naszych reakcji. Jednakże uległa ucieczka lub agresywny atak są zachowaniami mało efektywnymi, gdy zależy nam na prawidłowej komunikacji. Najlepszym rozwiązaniem jest prezentowanie lub wypracowanie postawy asertywnej.
Asertywny nauczyciel to osoba, która potrafi wyrażać swoje potrzeby, opinie i uczucia w sposób szczery, ale jednocześnie szanujący potrzeby i uczucia innych. Charakteryzuje go pewność siebie, co sprawia, że jest przekonany do swoich umiejętności i wiedzy. Taki nauczyciel umie również aktywnie słuchać swoich uczniów, przyjmując ich uwagi i opinie, co sprzyja budowaniu pozytywnej atmosfery w klasie. W swojej pracy jasno określa oczekiwania i granice, co pomaga w utrzymaniu dyscypliny i porządku. Asertywny nauczyciel wykazuje empatię i inteligencję emocjonalną, rozumiejąc uczucia i potrzeby uczniów, co pozwala mu lepiej dostosować podejście do ich indywidualnych możliwości. Nie boi się też podejmować decyzji i stanowczo bronić swoich wyborów. Potrafi komunikować się w sposób jasny i zrozumiały, co ułatwia uczniom przyswajanie wiedzy. Asertywny nauczyciel umie radzić sobie z konfliktami, rozwiązując je sprawiedliwie i konstruktywnie.
Po przeczytaniu całej tej listy możesz mieć myśl, że to naprawdę dużo.. i jak jeden człowiek ma mieć tyle kompetencji? Przeczytaj poniższe techniki budowania asertywnej komunikacji. Praktyczne wskazówki i narzędzia pomogą Ci rozwijać swoje umiejętności w tym zakresie.
6 technik budowania asertywnej komunikacji
- Zachowaj spokój. Tylko tak można dojść do porozumienia. Emocje się udzielają – nie pozwól na nakręcenie spirali tych trudnych i nieprzyjemnych. Pod wpływem emocji zdarza się mówić czy robić rzeczy, których później się żałuje. Spokojem wygrasz swoich uczniów – będą czerpali ten spokój od Ciebie. Niech to Twoje emocje zrównoważenia i wyciszenia udzielą się im – nie odwrotnie.
- Stosuj parafrazę. Upewnij się, czy dobrze zrozumiałeś. Nazwij to, co widzisz i słyszysz. „Podarłeś swój sprawdzian, domyślam się, że nie jesteś zadowolony ze swojej oceny”. Stosując parafrazę upewniasz się czy prawidłowo interpretujesz zachowania swoich uczniów. Nazywasz to, co widzisz – a oni potwierdzają lub zaprzeczają. Parafraza daje też szansę na pokazanie uczniowi, lub innemu rozmówcy, że naprawdę go widzisz i słuchasz, nie tylko słyszysz. To proste narzędzie a sam się przekonasz jakie skuteczne.
- Unikaj słów – zapalników „Ty ciągle, Ty nigdy, Ty zawsze” To gwarantuje agresywny przebieg rozmowy. Zaczynając komunikat w taki sposób – wzbudzasz negatywne emocje, gdzie Twój uczeń zamiast współpracować przyjmie postawę obronną bądź agresywną. Nie dojdziecie do porozumienia w taki sposób. Zamiast „Ty ciągle się spóźniasz” powiedz „Nie lubię, gdy Twoje spóźnienia przerywają tok lekcji. Staraj się przychodzić na czas”.
- Uważaj na własne wewnętrzne przekonania, stereotypy, które mogą być krzywdzące i nieprzystające do rzeczywistości. Negatywne przekonania co do pewnych grup uczniów, ich wyglądu, sposobu rozmowy czy zainteresowań mogą prowadzić do nieświadomych, automatycznych zachowań, które osłabią pozytywną relację z uczniem i zbudują atmosferę braku zaufania. Nie oceniaj z góry, daj szansę każdemu uczniowi bez względu na autoprezentację, którą pokazuje na początku.
- Pamiętaj o wspólnym celu. Waszym celem – i uczniów i nauczycieli – jest porozumienie i komunikacja. Niech ten nadrzędny cel nie umknie Twojej uwadze, gdy emocje zaczną narastać. Zanim coś powiesz czy zadziałasz – zadaj sobie pytanie czy to co zamierzasz przybliży Was do porozumienia czy wręcz przeciwnie. Szukaj rozwiązań pamiętając o szerszej perspektywie wspólnego celu.
- Znajdź zrozumienie dla emocji ucznia – to one kierują naszym zachowaniem, a wiemy, że pod silnym ich wpływem ciężko o „dobre” zachowanie. Uczeń nie potrafi jeszcze regulować swoich emocji w taki sam sposób jak dorosły. Kora czołowa, odpowiedzialna między innymi za hamowanie zachowań impulsywnych jest na tym etapie w ciągłej przebudowie. Stąd, to my dorośli jesteśmy odpowiedzialni za kierowanie relacją z uczniami. To my pokazujemy jakie są sposoby reagowania w sytuacjach trudnych, konfliktowych, wzbudzających złość. Zaakceptuj emocje, nie zgadzaj się na niewłaściwe zachowania – pokaż alternatywne, akceptowalne społecznie sposoby okazywania swoich emocji.
Co utrudnia bycie asertywnym?
Prezentowanie postaw asertywnych może być utrudnione przez różnorodne czynniki, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Jednym z głównych przyczyn wewnętrznych może być niska samoocena, która sprawia, że nie czujesz się pewnie w wyrażaniu swoich potrzeb. Podwyższony poziom lęku przed konfliktem i zmierzeniem się z trudną sytuacją również odgrywa znaczącą rolę, ponieważ wiele osób unika obszarów, w których wyrażanie siebie mogłoby wywołać krytykę lub negatywny odbiór. Brak umiejętności radzenia sobie z emocjami, takimi jak złość czy frustracja, również może komplikować wyrażanie siebie w sposób stanowczy, ale jednocześnie pełen szacunku wobec innych.
W przyczynach zewnętrznych upatrywać można nadmiernej presji społecznej: oczekiwania otoczenia czy kulturowe normy, także mogą negatywnie wpływać na zdolność do bycia asertywnym. Wszystkie te czynniki mogą bezpośrednio wpływać na okresowe trudności
w prezentowaniu postaw asertywnych. Niemniej, są to kompetencje, które należy i warto ćwiczyć cały czas, bo asertywność w roli nauczyciela jest kluczowa przy stworzeniu pozytywnej atmosfery w klasie oraz wspiera rozwój społeczny i emocjonalny uczniów. Nie wspominając o pozytywnym wpływie na zdrowie psychiczne samego nauczyciela.
